…ποια σχολή/μέθοδος/προσέγγιση ψυχοθεραπείας μου ταιριάζει;

Υπάρχουν πολλές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις και αυτό οφείλεται στο διαφορετικό θεωρητικό υπόβαθρο της κάθε μίας. Υπάρχουν ωστόσο κάποιες βασικές αρχές που ακολουθούν όσες είναι ηθικά και επιστημονικά έγκυρες και αξιόπιστες.
Αν και η πρόγονος της ψυχολογίας είναι η φιλοσοφία, διαφοροποιούνται παρότι συσχετίζονται άμεσα. Αυτό οφείλεται στο ότι η ψυχοθεραπεία και η συμβουλευτική στην πράξη δεν είναι μόνο θεωρία, αλλά είναι η συγκεκριμένη στάση του ψυχοθεραπευτή, το σύνολο των μαθημένων τεχνικών, και οι αντιληπτικές δεξιότητες και συναισθηματικές ικανότητες του/της κάθε ψυχοθεραπευτή/ψυχοθεραπεύτριας ή Συμβούλου.

Η επιστήμη της ψυχολογίας είναι μία σχετικά πρόσφατη επιστήμη (αν την συγκρίνεις π.χ. με την φυσική ή τα μαθηματικά) και στις απαρχές της βασίζονταν κυρίως στα ποιοτικά δεδομένα που συγκέντρωνε εκάστοτε θεωρητικός (κατ'επίφαση “θεωρητικός”, γιατί τα ποιοτικά δεδομένα τους προέρχονταν από την πρακτική άσκηση της ψυχοθεραπείας). Έτσι προέκυψαν οι πρώτες βασικές προσεγγίσεις όπως η ψυχοδυναμική προσέγγιση, η γνωσιακή-συμπεριφοριστική, η προσωποκεντρική, η συστημική κ.α. 
Καθώς όμως η εξέλιξη της τεχνολογίας μας έχει δώσει την δυνατότητα να ποσοτικοποιούμαι - να μετράμε δηλαδή- και να αναλύουμε πλήθος δεδομένων με στατιστικές μεθόδους, όλες οι θεωρητικές βάσεις εμπλουτίζονται και οι θεωρίες εξελίσσονται. 

Επιπλέον έχει εισαχθεί ο πειραματισμός στην επιστήμη της Ψυχολογίας που μας επιτρέπει να ανακαλύπτουμε όχι μόνο τις συσχετίσεις μεταξύ των παραγόντων/χαρακτηριστικών που μελετάμε αλλά και τις αιτιακές συνδέσεις μεταξύ των χαρακτηριστικών/παραγόντων που ενδιαφέρουν. Οι διαφορες θεωρητικές προσεγγίσεις έτσι, γίνονται πιο περιληπτικές και ενδεικτικές των υπάρχουσων συγκυριών και πλησιάζουν όλο και περισσότερο την ολιλιστική προσέγγιση της περιπλοκότητας που είναι ο άνθρωπος.

Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που επέλεξα να εκπαιδευτώ στην Συμβουλευτική προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία. Γιατί, ως στάση θεραπεύτριας βασίζεται στο προσωποκεντρικό μοντέλο και ως θεωρητικό υπόβαθρο και τεχνικές δεξιότητες, στην σύνθεση. Φυσικά, δεν εφαρμόζω όλες τις θεωρίες ταυτόχρονα, ούτε όλες τις τεχνικές στο βάθος που τις εφαρμόζουν εκείνοι που έχουν εκπαιδευτεί σε μία συγκεκριμένη μεθοδολογία/τεχνική. Έτσι δεν υποκρίνομαι πώς κάνω ψυχανάλυση παρότι χρησιμοποιώ την ψυχοδυναμική θεωρία και οπτική, και δεν υποκρίνομαι πώς ασκώ γνωσιο-συμπεριφορική μέθοδο παρότι χρησιμοποιώ τις θεωρίες και τεχνικές της, και δίνω έμφαση στο άτομο χωρίς να αμελώ ωστόσο ότι είναι μέλος ενός συστήματος. Άλλωστε όπως αναφέρει και ο McLeod (2005), “Η συμβουλευτική είναι ένα μέσο πολιτισμικά αποδεκτό που καθιστά δυνατή την διαχείριση εκ μέρους του ατόμου του κοινωνικού γίγνεσθαι”
 
Ωστόσο, παρότι θιασώτης της Συμβουλευτικής προσέγγισης η ίδια, θα κάνω μία περιληπτική παρουσίαση των τεσσάρων βασικών θεωρητικών σχολών/ κατευθύνσεων/προσεγγίσεων Ψυχολογίας που είναι βοηθητικότερο για την αντίληψη της λειτουργίας τους, να αναγνωρίζονται ως “ρεύμα σκέψης” που οδηγεί σε έναν συγκεκριμένο “τρόπο εργασίας”. 
Όσο αναφορά λοιπόν τις διαφορετικές θεωρητικές σχολές/κατευθύνσεις, ένας γενικός μπούσουλας -που φυσικά καθότι γενικός, είναι περιληπτικός έτσι υστερεί σε βάθος κ περιεκτικότητα- θα μπορούσε να είναι η διαφοροποίηση ώς προς τους στόχους, την έμφαση, και την στάση της θεραπευτή:
  • Αν θες να ανακαλύψεις την “ρίζα” των πραγμάτων, η Ψυχοδυναμική θα μπορούσε να σε βοηθήσει καθώς στοχεύει στην “ενόραση”, η έμφαση είναι στο άτομο (ένστικτα, ασυνειδητες διαδικασίες κ.ο.κ) και τις πρότερες εμπειρίες του, η διαδικασία είθιστε να είναι μακροχρόνια και ο ψυχαναλυτής εν προκειμένω, είναι πιο κοντά στον ρόλο της “αυθεντίας”. 
 
  • Αν θες να διαχειριστείς άμεσα μία συμπεριφορά ή σκέψη ή συναίσθημα π.χ. μία φοβία, ή διακοπή καπνίσματος, η Γνωσιο-Συμπεριφοριστική θα μπορούσε να σε βοηθήσει. Είναι πιο βραχύχρονη διαδικασία, η έμφαση είναι στο “εδώ και τώρα” του ατόμου και η/ο θεραπευτής εν προκειμένω είναι πιο κοντά στον ρόλο του/της “εκπαιδευτή”.
 
  • Η Συστημική προσέγγιση θα σε βοηθήσει στο να αναγνωρίσεις και να διαχειριστείς τις επιδράσεις από τη συμμετοχή σου σε ένα σύστημα, κατά κύριο λόγο οικογενειακό, (και σε κάποιες περιπτώσεις επαγγελματικό ή εκπαιδευτικό, όταν η Ψυχολόγος δουλεύει σε μία εταιρεία ή ίδρυμα). Εν προκειμένω η έμφαση είναι περισσότερο στο τι συμβαίνει στο ίδιο το σύστημα και μεταξύ των μελών του συστήματος και λιγότερο στο τι συμβαίνει εντός των ατόμων. Η συστημική προσέγγιση μπορεί να είναι μία βραχύχρονη διαδικασία και ο ρόλος της/του Ψυχολόγου εν προκειμένω είναι πιο κοντά σε αυτόν της/του “παρατηρητή”.
 
  • Η Προσωποκεντρική προσέγγιση κατά βάση επιτρέπει στο άτομο να αναγνωρίσει και να εξωτερικεύσει την βιωμένη του εμπειρία όπως μόνο το ίδιο την έχει γνωρίσει (παρελθοντικά και στη παρούσα συγκυρία), και να δημιουργήσει μία επανορθωτική σχέση που βασίζεται στην ενσυναίσθηση, αποδοχή και αυθεντικότητα με τον εαυτό του και τους άλλους. Η προσέγγιση ενστερνίζεται την μεθοδολογία της φαινομενολογίας και της φιλοσοφίας του υπαρξισμού, ενώ η έμφαση βρίσκεται στην βιωμένη πραγματικότητα και τις ανάγκες του ατόμου που υφίστανται σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, ωστε να βοηθηθεί στην εξέλιξη του δυναμικού του και στην επαφή με τον αυθεντικό εαυτό του. Ο ρόλος της/του ψυχολόγου εν προκειμένω ειναι πιο κοντά σε αυτόν της/του “ερευνητή”. 
Αυτές οι τέσσερις βασικές σχολές (όπως και όλες οι υπόλοιπες) είναι βοηθητικότερο για την αντίληψη της λειτουργίας τους, να αναγνωρίζονται ως “ρεύμα σκέψης” που οδηγεί σε έναν συγκεκριμένο “τρόπο εργασίας”.Αφενός, επειδή εντός των ίδιων των σχολών, κάποιοι θεωρητικοί διαφοροποιήθηκαν από άλλους, για παραδειγμα ενδεικτικά αναφέρω ότι στην ψυχοδυναμική σχολή ανήκει τόσο η Φροϋδική ψυχαναλυτική σχολή, όσο και η Λακανανική και η Αναλυτική Ψυχολογία του Jung (Ψυχολογία του Βάθους) που παρότι εστιάζουν στο ασυνείδητο του ατόμου το ερμηνεύουν υπό ένα διαφορετικό πρίσμα. Αφετέρου, καθώς υπάρχουν και άλλες σχολές όπως για παραδειγμα η Gestalt που μας έχει δώσει πλήθος τεχνικών και χρησιμοποιεί το θεωρητικό υπόβαθρο κάποιων από τις παραπάνω προσεγγίσεις, ή η Αφηγηματική η οποία έχει υποδείξει την σπουδαιότητα της γλώσσας για την εξωτερίκευση της βιωμένης εμπειρίας ή οι εξελίξεις στην Κοινωνικη Θεωρία Μάθησης που μας έχουν δώσει ένα νέο πλαίσιο συνθετικής κατανόησης της ανθρώπινης πολυπλοκότητας. Πώς να διαλέξω Ψυχολόγο λοιπόν”;

Όταν έρθει η ώρα να επιλέξεις Ψυχολόγο, αυτό που θα μπορούσα να συστήσω είναι καταρχάς να δεις αν έχει πιστοποίηση-αν έχει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος δηλαδή-, κατά δεύτερον τις σπουδές του και ακολούθως να την/τον ρωτήσεις να σου εξηγήσει πώς περίπου δουλεύει προκειμένου να αποφασίσεις μετά αν είναι κάτι που θα σου ταίριαζε. 
Γιατί;
Επειδή, παρότι μπορεί κάποια προσέγγιση να έχει σχετιστεί με κάποια δυσκολία πιο άμεσα (π.χ. CBT – μαθημένες φοβίες) αυτό που οι έρευνες δείχνουν ότι είναι σημαντικότερο από την προσέγγιση καθαυτή, είναι η “σχέση” που θα αναπτύξει το άτομο με την/τον ψυχοθεραπευτή/σύμβουλο. 
Αυτό που αναφέρεται στην βιβλιογραφία δηλαδή ως Rapport: μία σχέση συμπάθειας και αρμονικής συνεργασίας δηλαδή. 
Εγώ η ίδια έχω κάνει ψυχοανάπτυξη με 4 διαφορετικές προσεγγίσεις. 
Αυτό που έκανε πάντα την διαφορά για την εξέλιξη μου, ήταν η στάση της/του Ψυχολόγου εντός της διαδικασίας.
Λαμβάνοντας υπόψη λοιπόν τις γνώσεις και τις εμπειρίες μου, αυτό που συστήνω είναι όποια προσέγγιση και αν διαλέξεις, να προσέξεις αν νιώθεις εμπιστοσύνη, άνεση, κατανόηση και αποδοχή από την/τον θεραπευτή. Και αυτό θα φανεί στην τρίτη με πέμπτη συνεδρία βάσει του μέσου όρου που δίνουν οι αντίστοιχες έρευνες, αλλά μπορεί να το νιώσεις λίγο νωρίτερα ή λίγο αργότερα. Σε κάθε περίπτωση, αν έχεις αμφιβολίες συζήτησέ το.